ibadet
İBADET
"Kulluk" demek olan ibadet; Allah'a saygı ve ta'zimdir. İbadet mü'mini olgunlaştırır, kemâle erdirir. Allah rızası için yapılan her iş ibadettir.
İnsan, varlığını devam ettirebilmek için Allah'ın nimetlerinden faydalanır. Allah'ın verdiği nimetlere teşekkür ibadettir. Allah'a verdiği nimetlerden dolayı teşekkür etmeyen nankördür.
İnsanın yaratılış gayesi Allah'a kulluktur, ibadet etmektir. Allahu Teâlâ, Kur'an-ı Kerim'de "Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım" (Zâriyât sûresi, ayet: 56),
"Amelce hanginiz daha güzel diye sizi imtihan etmek için hem ölümü hem hayatı yaratan O'dur" (Mülk Suresi, ayet: 2) buyurmaktadır.
İnsanoğlu, dünya ve ahiret mutluluğunu yakalayabilmek için, yaratılış ve gayesine uygun hareket etmek mecburiyetindedir.
İbadet; bedenî (namaz, oruç vd), mâlî (zekât, sadaka vd.), mâlî ve bedenî (Hac vd.) olarak yapılır.
İSLÂM ESASLARI
Peygamberimiz bir hadis-i şeriflerinde İslâm'ın esaslarını topluca şöyle ifade etmişlerdir:
"Müslümanlık beş temel üzerine kurulmuştur. Allah'tan başka ilah olmadığına ve Muhammed (s.a.v.)'in Allah'ın Resulü olduğuna şehadet etmek, Namaz kılmak, Zekat vermek, Haccetmek, Ramazan Orucunu tutmak".
Bu hadisten anlaşıldığı gibi İslâm'ın şartı beştir.
1- Kelime-i Şehadet: "Allah'tan başka ilah yoktur, Muhammed (s.a.v.) O'nun kulu ve resûlüdür" (Lâ ilâhe illallah Muhammedür-Resûlullah) şeklinde kalb ile tasdik edip dil ile söylenmesi demektir. İslâm'ın birinci esası budur. Müslüman olmak isteyen kimseden ilk istenen şart budur.
2- Namaz kılmak: Dinin direği olan namaz, akıllı olan ve büluğ çağına eren her müslüman kadın ve erkeğe farzdır. Farz olan namaz günde beş vakittir. Şuurla kılınan namazın insanları kötülüklerden alıkoyacağı Kur'an-ı Kerim'de ifade edilmektedir.
3- Zekat vermek: İslâm'ın esaslarından biri de zekattır. Dinimize göre fakirin, zenginin malı üzerindeki hakkıdır. Zekat, sosyal adaletin sağlanmasına yardımcı olur. Zekatın farziyetinden, şartlarını taşıyan herkes sorumludur.
4- Hacca gitmek: Dinen zengin sayılan ve sıhhatli olanlara Allah'ın farz kıldığı bir ibadettir. Dünyanın muhtelif yerlerinde yaşayan müslümanların birbirleriyle tanışmalarına kaynaşmalarına vesile olur.
5- Ramazan orucu tutmak: Oruç nefsin terbiye edilmesinde en büyük sebeptir. Her yıl Ramazan ayında tutulur. Ramazan ayı, senenin bütün günlerine ve aylarına isabet edecek şekilde her sene on gün önce gelir.
MÜKELLEF
Mükellef sorumlu demektir. Akıllı, büluğ çağına eren ve Allah'ın emir ve yasaklarıyla sorumlu olan müslümanlara "mükellef" denir. Allahu Teâlâ, bazı şeylerin yapılmasını emr etmiş bazılarından da yasaklamıştır. Mükellef olan kimse, emr olunanı yapmakla, yasaklanandan da kaçınmakla yükümlüdür.
O halde bir kimsenin Allah'u Teâlâ'nın emir ve yasaklarından sorumlu sayılması, yani mükellef olması için üç şart vardır:
1- Müslüman olmak: İnsanlar, önce Allah'a imanla mükelleftir. Müslüman olmayanların ibadetleri Allah katında bir değer taşımadığı için, onlar ibadetle mükellef değildir.
2- Akıllı olmak: Akıl hastaları, deliler mükellef değildir. Çünkü bu kimseler, iyiyle kötüyü ayırt edemezler.
3- Büluğ (ergenlik) çağına gelmek: Ergenlik, kişinin kendi cinsiyetini, şahsiyetini anlaması demektir. Bu devre erkeklerde oniki ile onbeş, kızlarda ise dokuz ile onbeş yaş arasındadır. Onbeş yaşına girdiği halde ergenlik çağına gelmeyen hanım ve erkekler, İslâm'ın emir ve yasaklarından sorumludurlar.
MÜKELLEFLERİN YAPMALARI GEREKEN İŞLER
Farz: Allah'ın kesin olarak işlenmesini emrettiği hükme denir. Namaz, oruç, zekât, hac, ana-babaya itaat vd. gibi. Farzın terki haramdır. İşlenmesinde sevap, özürsüz terkedilmesinde Allah'ın azabı vardır. Farzı inkar eden kimse dinden çıkar, kâfir olur.
Farz ikiye ayrılır:
a- Farz-ı Ayın: Mükelleflerden her birinin yapması şart olan farzdır. Bir kimse diğerinin yerine namaz kılamaz, oruç tutamaz. Bu tür farzları herkesin bizzat yapması gerekir.
b- Farz-ı Kifâye: Mükelleflerden bazılarının yapmalarıyla diğerlerinden düşen, onlar için yapma mecburiyeti kalmayan farzlardır. Cenaze namazı kılmak gibi. Müslüman bir kimsenin cenaze namazının kılınması o beldede yaşayan müslümanlara farzdır. Bir kişi dahî kılmış olsa farz yerine gelmiş olur. Kılınmazsa orada oturan kimseler günahkâr olurlar. Kılan sevabını alır, kılmayan günahkâr olmaz.
Vacib: Yapılması şer'an kat'î bir delil ile sabit olmamakla beraber, kuvvetli bir delil ile sabit olan şeydir. Sadaka vermek, Bayram Namazı kılmak gibi.
Sünnet: Farz ve vacip olmayıp, peygamberimizin ibadet maksadıyla yaptığı ve bize de emrettiği şeylerdir. Beş vakit namazda kılınan sünnetler, teravih namazı ezan ve kâmet gibi... Sünnetlerin işlenmesinde sevap, bile bile terkedilmesinde peygamberimizin takdîri vardır. Sünnetleri terketmeyi alışkanlık haline getirenler Peygamberimizin şefaatine nail olamazlar.
Müstehab: İşlenmesinde sevap olan, terkinde günah olmayan şeylerdir. Nafile namaz kılmak, oruç tutmak gibi.
Mübah: Yapılmasında sevap olmadığı gibi terkedilmesinde de günah olmayan fiillerdir. yemek içmek gibi.
Haram: Mükellefin yapmamasını isteyen ve kat'i bir delil ile sabit bulunan şer'i bir hükümdür. "Adam öldürmeyiniz, içki içmeyiniz, yer yüzünde fesat çıkarmayınız." gibi insan-ları bazı fiillerden yasaklayan hükümlerdir.
Mekruh: Allah'ın, haram kadar kesin olmayan yasaklarıdır. İki kısma ayrılır.
a) Tahrîmen (Harama yakın) Mekruh: Vaciplerin terkedilmesi bu kısma girer. Özürsüz olarak ikindi namazını geciktirip gün batarken kılmak gibi.
b) Tenzîhen (Helâle yakın) Mekruh: Sünnet ve müstehabları yapmamak bu bölüme girer. Sağ eliyle sümkürmek gibi...
Müfsid: Başlanmış bir ibadeti bozan işe denir. Namazda gülmek, konuşmak, oruçlu iken bile bile yemek içmek gibi... Çünkü, gülmek ve konuşmak namazı, bilerek yemek içmek de orucu bozar.
İBADET
İbadet, Allahu Teâlâ'ya saygı ve ta'zim göstermektir. Allahu Teâlâ'ya karşı yalvarıp kulluğunu göstermenin son derecesidir. İbadetle hem kalbdeki iman kuvvet bulur, hem de Allah'a karşı borçlu olduğumuz kulluk vazifesini yapmış oluruz.
İslâmda ibadet şu şekillerde olur.
a- Beden ile: Namaz ve Oruç gibi,
b- Mal İle: Zekât gibi.
c- Hem beden hem mal ile olan ibadet: Hacca gitmek gibi.
Beden ile yapılan ibadetlerde başka birini vekil yapmak caiz değildir. Allah'ın emreylemiş olduğu namazı herkesin kendisi kılması lazımdır.
Oruç da böyledir. Başka birinin yerine namaz kılmak, oruç tutmak caiz olmaz.
Ancak zekat ve hac için vekil tayin edilebilir.
TEMİZLİK (TAHARET)
Müslümanlığın esası temizlik üzerine kurulmuştur. Temiz olmayan bir insanın imanı yarı yarıya eksiktir; imanı, kamil değildir. Müslümanın her şeyi temiz olmak zorundadır. Yaşadığı yer, namaz kılacağı mahal, bedeni, elbisesi temiz olacaktır.
Dinimiz iki türlü temizliği emretmektedir.
a- Hadesten temizlenmek: Yalnız bedene mahsus "hükmî pislik"tir. Abdestsizlik ve gusülsüzlük gibi.
b- Dinde pis sayılan ve göze görülen şeylerden temizlenmek "hakîki pislik"tir. Elbise ve namaz kılınacak yerin pisliği gibi.
ABDEST
Abdest; dirseklerle beraber elleri yıkamak, başın dörtte birini meshetmek, topuklarıyla beraber ayakları yıkamaktır.
Abdestsizlik ve cünüplük haline dinimizde "hades" denilir. Hades, hükmen pis sayılan şeyler demektir. Abdestsizlik hali, küçük hadestir. Cünüplük hali ise, büyük hadestir. Abdestsizlikten abdest almakla, cünüplükten ise, boy abdesti (Gusül) almakla temizlenilir.
Abdestin Alınışı: Kıbleye karşı oturulur, niyet edilir. Euzü besmele çekilerek eller bileklere kadar üç defa güzelce yıkanır. Parmak araları ve yüzük varsa altına suyun değmesi sağlanır. Sağ avuçla üç defa ağıza su çekilip çalkalanır. Dişler, baş ve şehâdet parmağı ile oğuşturulur. Üç defa sağ elle buruna su çekilir, sol elle burun temizlenir. Sonra yüzümüzü yıkarız. Sağ koldan başlamak üzere kollarımızı üçer defa dirseklerle beraber yıkarız. Sağ elimizi ıslatıp başımızın dörtte birini mesheder, sonra küçük veya şahadet parmağını kulaklara sokar, baş parmaklarla kulakların dışını, diğer parmakların üstüyle de boyun arkasını meshederiz. Topuklarla beraber önce sağ ayak, sonra da sol ayağı yıkarız.
Abdesti Bozan Şeyler: Büyük ve küçük tuvalet ihtiyacını gidermek ve yellenmek, vücudumuzun herhangi bir yerinden kan, irin, su gibi bir sıvının çıkması, ağız dolusu kusmak, tükürüldüğü zaman tükrüğün yarısının veya daha fazlasının kan olması, yatarak veya dayanarak düşecek derecede uyumak, bayılmak ve sarhoş olmak, büluğ çağına eren bir kimsenin, rüku ve secdesi olan bir namazı kılarken yanındakinin işiteceği kadar gülmesi, arada bir engel olmadan erkek ve kadın tenasül uzvunun birbirine değmesi.
MESH ETMEK
"Ayakları topukları ile beraber örten ve adi yürüyüşle birbiri ardınca oniki bin adım veya daha fazla yürüyebilen, içine kolayca su almayan ve herbirinin topuklarından aşağısında ayak parmaklarının küçüğü ile üç parmak kadar delik, sökük, yırtık bulunmayan, bağsız olarak ayakta duracak kadar kalın olan ayakkabı"ya mest denir.
Abdestli iken ayağa giyilmiş bulunan bir meste tekrar abdest alınırken mesh olunur. Yolcu olmayanlar yirmidört saat mest üzerine mesh yapabilirler. Yolcu olanlar üç gün üç gece, yani yetmişiki saat ayaklarını hiç çıkarmadan sade mest üstüne meshederler.
Mesh şöyle olur: Abdest azalarını yıkayıp sıra ayağa gelince, evvela sağ elini su ile ıslatıp, sağ ayağının ucundan başlıyarak inciğine doğru topukları aşmak üzere mestin üzeri ıslak üç parmakla, parmaklar açık olarak ve el ayası dokunmayarak yukarı doğru sıvanır. Sonra sol el ıslatılıp sol ayak da böyle mesholunur.
Meshin caiz olmasının şartları şunlardır:
a- Mestler abdestle giyilmiş olmalı,
b- Kundura gibi olmayıp, ayağın topukları görünmemeli,
c- Ayağa giyilen bu ayakkabı dayanıklı ve ayağın yürümeye tahammül edebileceği şekilde rahat olmalı.
d- Her bir mestin topuklarından aşağıda ayak parmaklarının küçüğü ile üç parmak kadar delik, yırtık ve sökük olmamalı. Birinde bir parmak, diğerinde iki parmak olursa zarar vermez. Yırtıldığı halde açılmaz ve ayak görünmezse yine zarar vermez.
e- Bağsız ayakta durabilecek kadar katı olmalı,
f- Ayağa su almamalı, suyu emerek ayağa ulaşmasına engel olmalı,
g- Her ayağın ön tarafında hiç olmazsa, elin küçük parmağıyla üç parmak kadar aralık, yaratılıştan mevcut olmalıdır.
Sargı ve Yara Üzerine Meshetmek
Abdest azalarından birinde, kırık çıkık, yara ve çıban gibi bir şey olduğu zaman su zarar verecek olursa mesh edilir. Zarar vermeyecekse mesh edilmez. Sargı üzerine mesh edilecekse, el ıslatılır ve sargılı olan yerin üzeri ıslak el ile sıvazlanır.
BOY ABDESTİ (GUSÜL)
Gusül; "hiç bir kuru yer kalmamak üzere tepeden tırnağa kadar bedenin her tarafını yıkamak" demektir.
Alınışı: Önce besmele çekilir, niyet edilir. Eller bileklere kadar yıkanır. Üzerinde bir pislik varsa, avret mahallinde de pislik olmasa dahi yıkanır. Sağ avuca su alınıp ağza çekilir, boğaz ve dişlerin arası üç kere çalkalanır. Oruçlu ise, boğazdan su kaçmamasına dikkat edilir. Sonra sağ elle burna üç defa su çekilir. Her defasında sol elle sümkürülür. Daha sonra namaz abdesti gibi abdest alınır. Ayakların altında su toplanırsa ayakların yıkanması en sona bırakılır.
Abdestten sonra, önce başa sonra sağ ve sol omuzlara üç kere su dökülür ve her seferinde vücut oğuşturulur. Hiç bir kuru yer kalmayıncaya kadar bütün vücut yıkanır. Göbek çukuru, küpe delikleri, saç ve sakal dipleri ve kulak kıvrımlarının ıslanmasına dikkat gösterilir. Vücutta yara var ise yaranın durumuna göre işlem yapılır.
Farzları: Ağıza su alıp boğaza kadar çalkalamak, buruna su çekip yıkamak, bütün vücudu yıkamak.
Sünnetleri: Gusle besmele ile başlamak, gusle niyet etmek, bedenin bir tarafında pislik varsa onu önceden güzelce temizlemek, avret yerini yıkamak, gusülden evvel abdest almak, bedenine üç defa su dökmek ve her defasında su bedenini kaplamak, suyu bedenin her tarafına ulaştırmak, su dökünmeye baştan başlamak, sonra sağ omuzuna, sonra sol omuzuna dökmek, ilk defa döktüğü zaman bedeni oğmak ve suyu bedenin her tarafına ulaştırmak, ayağının olduğu yere su birikirse, abdest aldığı zaman ayak yıkamasını sonraya bırakmak.
Boy Abdestini Gerektiren Haller:
Cinsi münasebette bulunmak, cinsi münasebet olmadan şehvetle meninin gelmesi, uykudan uyanan bir kimsenin üzerinde yahut elbisesinde ıslaklık görmesi, Kadınların adet görmesi ve lohusa olması.
TEYEMMÜM
Teyemmüm; "temiz toprak veya toprak cinsinden bir şeye, teyemmüme niyetle elleri vurup, yüzü ve kolları meshetmeye" denir. Suyun olmadığı yahut kullanılması mümkün olmadığı zaman gusül ve abdest yerini tutar. Farziyeti kitap ve sünnetle sabittir.
Farzları: 1- Niyet etmek, 2- Toprak veya toprak cinsinden bir şeye elleri iki defa vurup birincide yüzü, ikincide kolları mesh etmektir.
Alınışı: Kollar sıvanır, ne için teyemmüm edeceksek ona niyet edilir. Euzu besmele çekip parmaklar açık bir durumda eller toprağa vurulur. Yüzün tamamı iki el ile mesh edilir, sıvazlanır. Tekrar eller toprağa vurulup sol el ile sağ kol, sağ el ile sol kol dirseklerle beraber mesh edilir, sıvazlanır.
Teyemmümü Bozan Şeyler: Abdesti bozan şeyler teyemmümü de bozar. Bir özürden dolayı, abdest ve boy abdesti alınama-mışsa, özür ortadan kalkınca teyemmüm bozulur. Teyemmüm eden kimse suyu gördüğü zaman veya suyu kullanma engelleri ortadan kalkınca teyemmüm bozulur.
NAMAZ
Namaz; özel hareket ve özel okuyuşlarla, belirli vakitlerde yerine getirilen bir ibadettir. Allah'a kulluğun en güzel ifadesidir. İslâm'ın esaslarından biri olan namaz, dinin direği, kalbin nuru, imanın alametidir. İnsanları, Allah katında en yüce dereceye erdiren, şuurlu kılındığı zaman bir çok kötülüklerden alıkoyan bir ibadettir.
Farziyeti ve Hikmetleri: Farz olduğu; kitap, sünnet, İslâm alimlerinin görüş birliğinde olmalarıyla sabittir. Daha önceki İlâhî dinlerde de bu ibadet vardı. Peygamberimiz Mi'rac'dan önce sabah ve akşam olmak üzere iki vakit namaz kılıyordu. Beş vakit olarak farz kılınması, hicretten onsekiz ay önce gerçekleşen Mi'rac'da olmuştur. Farziyetine işaret eden bir âyetde "Namaz, şüphesiz, insanlara belirli vakitlerde farz kılınmıştır" (Nisâ Sûresi, âyet: 103) buyurulmaktadır.
Namaz her yönüyle maddî - manevî temizliğe sebep olur. İmana ve kalbe kuvvet verir. İnsan üzerindeki günah kirlerini giderir. Peygamberimiz (s.a.v.) namazı günde beş defa, içinde yıkanılan bir nehre benzetmiştir. Namaz mü'minin vakitlerini düzenler; İnsanı düzenli hareket etme, her şeyini planlı yapmaya alıştırır. Namaz, insanın sosyal yönünü kuvvetlendirir. Müslüman cemiyet insanıdır, cemaatten kopuk bir hayat sürdüremez. Namaz kılanlar arasında dayanışma ve kardeşlik duyguları gelişir. Amiri- memuru, zengini-fakiri aynı safda durdurur. Bütün insanların eşit olduğunu, hiç bir kimsenin diğerinden üstün olmadığını gösterir.
NAMAZ KİMLERE FARZDIR
İslâm'ın bütün emirlerinde olduğu gibi, namazın farz olmasında ilk şart müslüman olmaktır. Diğerleri ise, akıllı olmak ve ergenlik çağına gelmektir. Ergenlik çağına gelmek namazın farz olmasının bir şartı ise de çocuklar yedi yaşına geldiklerinde namaza alıştırılmalarını Peygamberimiz (s.a.v.) emretmiştir.
Anne ve babaların, büyüklerin çocuklara yavaş yavaş sureleri, duaları, namazın kılınışını öğretmeleri gerekir.
NAMAZIN FARZLARI
Namazın farzları onikidir. Bunlardan bir kısmı namazdan önce, namaza hazırlık niteliğindedir. Bunlara "namazın şartları" denir. Bir kısmı da, namaza durulunca yapılır ki, bunlara da "namazın rükunları" denir.
NAMAZIN ŞARTLARI
1- Hadesten Tahâret: Gözle görülmeyen pislikten temizlenmektir. Bu abdest almak, gusl etmek, bunların mümkün olmadığı zamanlarda teyemmüm etmekle olur.
2- Necâsetten Tahâret: Gözle görülen pisliklerden temizlenmektir. Bu tür pislikler namaz kılan kimsenin vücudunda, elbisesinde, namaz kılacağı yerde olur.
3- Setrü'l-avret: Örtülmesi gereken yerlerin kapatılması demektir. Erkeklerde diz kapağı ile göbek arası, kadınlarda ise el, yüz ve ayak dışındaki her yerin örtülmesi gerekir. Namazın bir rüknünü eda edecek kadar bir zaman içinde örtülmesi gereken bir organın dörtte biri açılırsa namaz bozulur.
4- İstikbâl-i Kıble: Namaz kılan kimsenin Kabe yönüne dönmesidir. Göğsünü kıbleden çeviren kimsenin namazı bozulur.
5- Vakit: Farz ve vacip olan her namaz için belli bir vakit vardır. Namazların kendi vakitleri içinde kılınması farzdır. Vaktinden önce kılınamaz. Özürsüz olarak sonraya bırakmak günahtır.
6- Niyet: Kılacağı namazı zihnen hatırlamaktır. İmamın imamete, cemaatın da imama uymaya niyetlenmesi gerekir.
7- İftitah Tekbiri: Namaza başlama tekbiridir. Niyetten sonra "Allahu Ekber" diyerek eller yukarı kaldırılır, tekbir alınır.
NAMAZIN RÜKUNLARI
1- Kıyam: Ayakta durmaktır. Gücü yetenler ayakta, yetmeyenler ise gücünün yettiği şekilde namazı kılarlar.
2- Kıraat: "Namazda Kur'an okumak" demektir. Kıraatın kıyamda olması gerekir ve en az üç kısa âyet miktarı okunmalıdır.
3- Rükû: Kıraatten sonra eller dizlere erişecek şekilde eğilmekten ibarettir.
4- Sücûd: Rükûdan sonra ayak, diz ve ellerle beraber alnı ve burnu yere koymak-tır. Alın yerin sertliğini hissetmelidir. Yalnız alnın ve burnun yere değmesi yeterli değildir. Kalabalık cemaatlerde arka saftakiler ön saftakilerin sırtına secde edebilirler.
5- Ka'de-i Ahire: Namazın sonunda "Et-tahiyyat" duasını okuyacak kadar oturmaktır.
NAMAZIN VAKİTLERİ
Farz ve vacip namazlar için belirli vakitler vardır. Vakti girmeden önce namaz kılınmadığı gibi, özürsüz olarak sonraya da bırakılamaz. Bir gün içerisinde vitir namazıyla birlikte altı vakit namaz vardır. Bir günde kırk rekât namaz kılınır. Bunun onyedi rekâtı farz, yirmi rekâtı sünnet, üç rekâtı vâcibdir.
a- Sabah Namazı: Şafak attıktan sonra başlar, güneş doğuncaya kadar devam eder. Vaktinde kılınamayan sabah namazı güneş doğduktan sonra sünnetiyle beraber kaza edilir.
b- Öğle Namazı: Güneş zeval noktasından ayrıldıktan sonra başlar ve herşeyin gölgesi bir veya iki misli oluncaya kadar devam eder.
c- İkindi Namazı: Öğle namazının vakti çıktıktan sonra başlar ve güneş batıncaya kadar devam eder.
d- Akşam Namazı: Güneş tamamen battıktan sonra başlar ve batıdaki kızıllık ve aklık kayboluncaya kadar devam eder.
e- Yatsı ve Vitir Namazı: Akşam namazının vakti çıktıktan sonra başlar, sabah namazının vaktinden biraz önceye kadar devam eder.
Vitir namazı yatsı namazından sonra kılınır. Vakti yatsı namazının vaktidir.
CUMA VE BAYRAM NAMAZININ VAKTİ
Cuma namazının vakti öğle namazının vaktidir. Bayram namazının vakti ise, güneş doğup iki mızrak boyu yükselince başlar ve istiva (güneş tam tepe noktasının ve başımızın üstüne gelip de henüz batı tarafına geçmediği vakit) vaktine kadar devam eder. Birinci gün istiva vaktinden önce kılınmayan bayram namazı ikinci gün aynı vakitler içerisinde kılınır.
NAMAZ KILINMAYAN VAKİTLER
Bazı vakitler vardır ki, bu vakitlerde farz vacip ve nafile hiçbir namaz kılınmaz. Bazı vakitlerde de yalnız nafile namazlar kılınmaz. Hiçbir namaz kılınmayan vakitler şunlardır:
Güneş doğarken, güneş tam tepede iken, güneş batarken.
Bu vakitlerde cenaze namazı, tilâvet secdesi, başlanmış olan nafile namazı mekruh olarak câizdir. O günün ikindi namazı kılınmamışsa güneş batarken dahî kılınabilir.
NAFİLE NAMAZ KILINMAYAN VAKİTLER
a- Sabah namazının vakti girdikten sonra, yalnız sabah namazının sünneti kılınır,
b- Sabah namazından sonra güneş doğana kadar,
c- İkindi namazı kılındıktan sonra,
d- Akşam namazının farzından evvel,
e- Bayram namazlarından önce ve sonra,
f- Arafat ve müzdelifede birlikte kılınan namazların arasında, öğle ve akşam namazlarının sünnetleri dahil hiçbir nafile namaz kılınmaz.
g- Cuma günü hatip hutbeye çıktığı an,
h- Sabah namazı dışında, farza durulmak üzere kamet getirilirken,
ı- Yalnız farzı kılacak kadar vakit daraldığı zaman,
i- Abdesti sıkışmış yahut sevdiği bir yemek ortadayken nafile namaz kılmak mekruhtur.
NAMAZIN KILINIŞI
Niyet: Kalbin bir şeye karar vermesi, işin ne için yapıldığının açıkça bilinmesidir. Niyet kalbe aittir. Böyle olmakla beraber dil ile söylenmesi de müstehabdır. Bütün ameller niyetlere göredir. Namazda niyet tekbirden önce ve tekbire yakın olmalıdır. Tekbirle niyet arasına bir fasıla girmemelidir.
Kılınışı: İki rekatlı bir namaz şöyle kılınır:
Önce namazın dışındaki şartları yerine getirilir, niyet ettikten sonra "Allahu ekber" diyerek (erkekler için) eller kulaklara kadar kaldırılır. Sağ elin baş ve küçük parmağı sol elin bileğini kavrar bir vaziyette göbek altında bağlanır. Hanımlar ise tekbir alırken ellerini omuzları hizasına kaldırırlar, göğüsleri üzerinde sağ eli sol elin üzerine gelecek bir şekilde bağlarlar. "Sübhaneke" duası okunup "euzu besmele" çekerek "fatiha" ve "bir sure" okunur. "Allahu ekber" denilerek rükûya eğilinir, (erkekler için) sırt ve baş dümdüz yapılarak eller dizlere konur (Hanımlar: Vücut az eğik, dizler hafif bükük olur. Eller, dizler üzerinde, dizleri kavramamış bir vaziyette, ayaklar ise bitişik durur). Üç defa "Sübhane rabbiyel azim" dedikten sonra "Semi-Allahü limen hamideh" denilerek kalkılır. "Rabbena leke'l-hamd" "Allahu ekber" diyerek secdeye varılır. Secdeye kapanırken önce dizler, sonra eller sonra alın ve burun yere konulur. Dirsekler yere serilmeyip uyluklar da karından uzak tutulur. Üç defa "Sübhane rabbiye'l-a'la" dan sonra "Allahu ekber" diyerek secdeden kalkılır. İki secde arasında "Sübhanallah" diyecek kadar oturulup "Allahu ekber"denilerek, birinci secde gibi ikinci secde de yapılır.
"Allahu ekber" diyerek ikinci rekata kalkılır. Birinci rekatta olduğu gibi eller bağlanır yalnız besmele çekilerek "fatiha" ile bir "sure" okunur. Daha sonra rüku ve secdeler yapılır, "Allahu ekber" diyerek oturulur. Erkekler için: Sol ayak yere yayılır, sağ ayak parmak üzerine dikilir ve eller uyluklar üzerine konulur (Hanımlar : Eler dizler üzerinde, iki ayak sağa yatırılmış bir vaziyette kalçalar yerde olur. Oturuş rahat ve derli topludur). Sırasıyla şu dualar okunur: "Et-Tahiyyatü, Allahümme salli, Allahümme barik, Rabbena atina, Rabbenağfirli" sonunda baş sağ tarafa çevrilerek "Es-selamu aleyküm ve rahmetullah" diyerek selam verilir. Aynı şekilde sol tarafa da selam verdikten sonra "Allahümme ente's-selâmü ve min ke's-selâm tebârekte yâ ze'l-celâli ve'l-ikrâm" denilerek tamamlanır.
NAMAZIN ÇEŞİTLERİ
Sabah Namazı: Dört rekâttır. İkisi sünnet ikisi farz olmak üzere dört rekattır.
Önce sünnet, sonra farz kılınır.
Öğle Namazı: On rekâttır. Önce dört rekat sünneti kılınır. İlk sünnette ikici rekatta oturunca "Et-tahiyyatü" duası okunup "Allahu ekber" diyerek üçüncü rekata kalkılır. Besmele, fatiha ve bir sureden sonra diğer rekatlarda olduğu gibi rüku ve secde yapılarak dördüncü rekata kalkılır. Üçüncü rekatta olduğu gibi besmele, "fatiha" ve bir "sure"den sonra rüku ve secdeler tamamlanıp oturulur. Et-tahiyyatü, salli-barik ve dualardan sonra selam verilerek ilk sünnet tamamlanır.
Öğle namazının farzının, ilk iki rekatı sabah namazının sünneti gibi kılınır. Oturuşunda "Et-tahıyyâtü" duası okununca üçüncü rekata kalkılır. Üçüncü ve dördüncü rekâtlarda besmele fâtiha sûresi okunur. Rüku ve secdelerden sonra oturulur, dualardan sonra selam verilerek farz tamamlanmış olur.
Son sünnetin kılınışı ise iki rekatlı bir namazın kılınışı gibidir.
İkindi namazı: Sekiz rekâtdır. Önce sünneti kılınır. Sünneti öğlenin ilk sünneti gibi kılınır. Yalnız birinci oturuşunda salli ve barik duaları, üçüncü rekatın başında da "Sübhaneke" ve euzu besmele okunur
Farzı öğle namazının farzı gibidir.
Akşam Namazı: Beş rekâtdır. Önce farz, sonra sünnet kılınır. Farzı, öğle namazının farzı gibi kılınır, üç rekat olduğundan üçüncü rekatın sonunda oturularak dualar ve selam ile tamamlanır. Sünneti iki rekatlı namazın kılınışı gibidir.
Yatsı Namazı: Onüç rekâtdır. Önce ikindinin sünnetine benzer dört rekat ilk sünnet, sonra farzı gibi yine dört rekat farz kılınır. Son sünnetin kılınışı sabah namazının sünnetinin aynıdır. Yatsı namazının bitiminde üç rekat vitir namazı kılınır.
Cuma Namazı: Farz-ı ayındır. Farz oluşu kitap, sünnet, icma ile sabittir. Öğle vaktinde kılınır. Özründen dolayı kılamayanların, öğle namazını kılmaları farzdır.
Cuma Namazının Farz Olmasının Şartları:
Cuma namazı herkese farz değildir. Bir müslümana cuma namazının farz olması için; 1- Erkek olmak (kadınlara farz değildir), 2- Hür ve serbest olmak, 3- Yolcu olmayıp, mukim (oturan, yerleşik) olmak, 4- Körlük, kötürümlük, ağır hastalık ve aşırı yaşlılık gibi namaza gitmeye engel bir hali bulunmaması gerekir.
Cuma namazının sahih olmasının şartları : Cuma namazını bulunulan yerdeki idareci veya onun tayin edeceği bir kişinin kıldırmasıdır. İdareci veya görevlendirdiği bir kimsenin olmadığı yerde, müslüman cemaatin tayini ile içlerinden cuma namazını kıldırabilir.
Belli bir yerde müslümanların toplanıp cuma namazını kılmaları için idareci tarafından genel bir iznin verilmiş olması gerekir.
Cumanın öğle namazı vakti içinde kılınması ve namazdan önce hutbe okunması icab eder.
Cuma kılınan yerin isteyen herkese açık olması şarttır. Bazı şahıslara özel bir şekilde tayin edilen ve kapısı başkalarına kapatılan yerlerde cuma namazını kılmak câiz değildir. İmamdan başka en az üç erkek cemaat bulunması gerekir (İmam Ebû Yusuf'a göre imamdan ayrı iki kişidir).
Kılınışı: Önce Cuma'nın ilk sünneti diye niyet edilerek öğlenin sünneti gibi dört rekat sünnet kılınır. Cami içindeki ezanın nihayetinde hatip hutbesini okur ve iki rekat cumanın farzını kıldırır. Farzın kılınışına niyetlenirken imama uymaya da niyetlenmelidir. Farzın bitiminde cumanın son sünnetine kalkılır ki kılınışı yine öğle namazının sünneti gibidir ve dört rekattır. Zuhr-i âhirin kılınışı da öğle namazının ilk sünnetine benzer, "Vaktine yetişip de üzerimden sakıt olmayan son öğle namazına" şeklinde niyet edilir.
Daha sonra "vakit sünnetine" diye niyet edilerek Sabah namazının sünneti gibi iki rekat namaz kılınır.
CENAZE NAMAZI
Farzı kifayedir. Ölen müslüman için dua ve niyazdan ibarettir. Rüku ve secdesi yoktur. Cenaze yıkanıp kefenlendikten sonra, kıble yönüne konulan cenaze kadın erkek veya kız çocuk-erkek çocuk olduğuna göre niyet edilir. Cemaatla kılınıyorsa imama uyulur. "Allahu ekber" diyerek iftitah tekbiri gibi tekbir alınır, eller bağlanır. Sübhaneke duası "ve celle senaüke" ilavesi ile okunur. Eller kaldırılmadan ikinci tekbir alınarak "Allahümme salli ve barik" duaları okunur. Yine eller kaldırılmadan tekbir alınıp cenaze dualarından ölünün durumuna uygun olanı okunur. Diğer tekbirler gibi alınan dördüncü tekbirden sonra önce sağa sonra sola selam verilerek namaz tamamlanır.
VACİP NAMAZLAR
Bayram Namazları: Bayram namazları iki rekattır. Cemaatle kılınır. Vakti güneş doğup kerahat vaktinin çıkmasıyla başlar, istiva vaktine kadar devam eder. Hangi bayram namazı kılınacaksa ona niyet edilir. İmama uyularak tekbir alınır, eller bağlanır, imam ve cemaat gizlice "sübhâneke" yi okur. İmam namaza başlama tekbiri gibi peşpeşe üç tekbir alır, her defasında eller yana salınır. Üçüncüsünde bağlanır, tekbirlerin alınışında cemaat imama uyar. İmam gizlice euzü besmele çeker, açıktan "fatiha" ve bir "sure" daha okur. Diğer namazlar gibi rüku ve secde yapıldıktan sonra ikince rekata kalkılır. İmam gizlice "besmeleyi", açıktan "fatiha ve bir sureyi" okur. Birinci rekattaki gibi "üç tekbir" alır, dördüncü "tekbirde" elini kaldırmayarak rükuya eğilir. Secdeden sonra oturup, "Tahiyyat, salli, barik ve rabbena" dualarından sonra imamla birlikte selam verilerek namaz tamamlanır.
Bayram namazlarının hutbesi namazdan sonra okunur. Tesbih çekilmeden duası yapılır.
Vitir Namazı: Üç rekattır. Yatsı namazından sonra kılınır. Vaktinde kılınamayan vitir namazının kazası da vaciptir.
Kılınışı: Niyet edilir. Tekbir alınarak daha önce anlatıldığı gibi iki rekat namaz kılınır. Oturulunca "et-tehiyyatü" okunup "Allahu ekber" denilerek üçüncü rekata kalkılır. "Besmele, fatiha ve bir sure"den sonra "Allahu ekber" denilerek namaza başlama tekbiri gibi tekbir alınır. Kunut duaları (Allahümme inna nesteinuke, Allahümme iyyake) okunarak tekbirle rükuya eğilinir. Secdeden sonra oturulur ve dualardan sonra selam verilir.
NAFİLE NAMAZLAR:
Farz ve vacip namazların dışında kılınan namazlardır.
Beş vakit namazların sünnetleri: Beş vakit namaz ve cumanın farzından önce ve sonra kılmış olduğumuz sünnetlere "revatip namazlar" denir. Günde yirmi rekat revatib sünnet kılarız. Yatsının ilk sünnetiyle ikindinin sünneti, gayr-i müekket, diğer vakitlerin sünnetleri ve cumanın ilk ve son sünnetleri müekkettir. Öğle ile yatsının son sünnetlerini dörde, akşamın sünnetini altıya tamamlamak menduptur. Bunlara "evvabîn" namazlar denilir.
Teravih Namazı: Ramazanda yatsı namazından sonra ve vitir namazından evvel yirmi rekat olarak kılınır, sünnet-i müekkettir. Cemaatla kılındığı gibi tek olarak da kılınır. Efdal olanı iki veya dört rekatta bir selam vermektir. Sekiz, on yirmi rekatda da selam verilebilir. Her oturuşta tahiyyattan sonra "salli-barik", kalkıldığı zaman "sübhaneke" duaları okunur. Teravih namazının kazası yoktur.
SEVAP KAZANMAK İÇİN KILINAN DİĞER NAMAZLAR
Kuşluk Namazı: Güneş doğup mekruh vakit çıktıktan sonra başlar, zeval vaktine kadar devam eder (Güneşin doğuşundan elli dakikalık zaman geçinceye kadar mekruh vakittir) En az iki, en fazla oniki rekattır.
Teheccüd Namazı: Gece yarısından sonra kılınır. En az iki, en fazla sekiz rekattır. İki rekatta bir selam verilmesi efdaldir.
Tahiyyetü'l-Mescid: Cami ziyaretlerinde oturmadan önce kılınan iki rekat namazdır.
Yolculuk Namazı: Yola çıkarken ve yolculuktan dönüşte kılınan iki rekatlık namazdır.
Cemaatle Kılınan Namaz: Dinimiz birlik ve beraberliğe büyük önem vermiştir. Müslüman cemiyet içinde bulunur ve ayrı bir hayat sürdüremez. Bunun için cemaatle namaz kılmak, yalnız kılmaktan daha faziletli kabul edilmiştir Peygamberimiz (s.a.v.) cemaatle namaz kılmayı öğütleyerek yirmibeş veya yirmiyedi derece daha sevap olduğunu hadislerinde bildirmiştir. Cuma namazını cemaatle kılmak farz, diğer vakitlerin kılınması ise sünnet-i müekkettir. Özürsüz olarak cemaatin terkedilmesi sünnete uygun değildir.
Hasta Namazı: Ayakta durabilecek gücü olmayan bir kişi namazını oturarak kılabilir. Oturmaya da gücü yetmiyorsa yan üstü veya arka üzeri yatarak ima ile namazını kılabilir. İmaya da gücü yetmeyen bir kimse namazları sonraya bırakır. İyileştiğinde kaza eder. Hasta iken ima ile kılamadığı namazları iyileşince normal şekliyle kılar.
Yolcunun Namazı: Orta yürüyüşle onsekiz saatlik (90 km.lik) bir yere giden kimse yolcu sayılır. Gittiği yerde onbeş gün yahut daha fazla kalmaya niyet eden kimse yolcu olmaktan çıkar. Fakat "bugün yarın döneceğim" derken onbeş günden fazla kalsa yine misafir sayılır.
Yolculukta bazı zorluklar olduğundan dinimiz yolcular için bir takım kolaylıklar getirmiştir. Yolculuk oturduğu yere dönüşte sona erer. Bu süre içinde şartlar elverişli ise sünnetler de kılınır, değilse kılınmayabilir. Dört rekatlı farzlar iki rekat, üç ve iki rekatlı farzlar olduğu gibi eda edilir. Yolcu yolcu olmayana mukim de yolcuya imamlık yapabilir. İmam, yolcu ise iki rekatta selam verir. Yolcu olmayan cemaat namazlarını dört rekata tamamlar.
Eğer cemaat yolcu ise imamla birlikte selam verir.
Kaza Namazı: Namazı vaktinde kılmaya "edâ", vaktinde kılınmayan namazı sonradan kılmaya da "kaza" denir. Üç vakit dışında her zaman kaza kılınabilir. Günün sabah namazı, vaktinde kılınmamış ise, zeval vaktine kadar sünnetiyle beraber kaza edilir. Daha önceki günlerin sabah namazının sünneti kaza olmaz. Kazalarda yalnız farzlar kılınır, sünnetler kılınmaz. Kaza namazlarına niyet ederken meselâ; sabah namazını kaza edecek ise "vaktinde kılamadığım ilk (veya son) sabah namazının farzını kılmaya veya "en son kazaya kalmış olan sabah namazının farzını kılmaya" şeklinde niyet edilir.
Namazın vacibleri:
1- Namaza "Allahu ekber" diyerek başlamak
2- Farz namazların ilk iki rekatında, vitir ve nafile namazların her rekatında "fatiha" suresini okumak,
3- Farz namazların ilk iki rekatında, vitir ve nafile namazların bütün rekatlarında, bir sure veya en küçük sure kadar üç kısa ayet, ya da uzun bir ayet okumak,
4- Fatihayı zamm-ı sûreden önce okumak,
5- Secdede alınla beraber burnu da yere koymak,
6- İki secdeyi peş peşe yapmak,
7- Ta'dil-i erkana uymak, yani her rüknü usulüne uygun yapmak,
8- Üç veya dört rekatlı namazların ikinci rekatından sonra oturmak,
9- İlk ve son oturuşlarda "et-tehıyyâtü"yü okumak,
10- Üç ve dört rekatlı farz namazlar ile vitir namazında ikinci rekâtden sonra "et-tehıyyâtü"den sonra ayağa kalkmak,
11- Cemaatla kılındığı zaman sabah, akşam ve yatsı namazlarının birinci ve ikinci rekatlarında, ayrıca cuma ve bayram namazlarının bütün rekatlarında imamın, fatiha, sure yahut ayetleri açıktan okuması,
12- Öğle ve ikindi namazlarının bütün rekatlarında akşam ve yatsı namazlarının birinci oturuştan sonraki rekatlarında kendi işiteceği kadar hafif bir sesle okumak,
13- Teravih namazında ve Ramazanda teravihten sonra kılınan vitir namazında imamın "fatiha", sure veya ayetleri açıktan okuması,
14- İmama uyan kimsenin, "fatiha sure veya ayetleri" okumaması,
15- Vitir namazında" kunut duası"nı okumak,
16- Bayram namazlarına ait ziyade tekbirleri almak,
17- Namazın sonunda sağa ve sola selam vermek,
18- Gerektiğinde sehiv secdeci yapmak,
19- Namazda secde ayeti okunduğunda secde etmek,
Namazın sünnetleri
1- Namaza başlarken, vitirde "kunut"a başlarken ve Bayram tekbirlerini alırken elleri kulak hizasına kaldırmak, sonra bağlamak,
2- Her namazın ilk rekatında içinden "sübhaneke" okumak ve "euzü besmele" çekmek
3- Yalnız veya cemaatle kılınan namazlarda "Fatiha"dan sonra "amin" demek,
4- Namazda iftitah tekbirinden başka bütün tekbirler,
5- Rükudan doğrulunca "Semiallahü li-men hamideh" ve peşinden "Rabbena leke'l- hamd" demek,
6- Eğilince (rükuda) üç kere: "Sübhane Rabbiye'l-azim" ve her iki secdede üçer kere: "Sübhane Rabbiye'l-a'la" demek.
7- Rükuda parmaklar açık olarak diz kapaklarını tutmak, dizleri, dirsekleri dik ve sırtı baş ile dümdüz tutmak,
8- Secdeye varırken evvela dizleri, sonra elleri, sonra yüzü yere koymak ve secdeden kalkarken önce yüzü, sonra elleri nihayet dizleri kaldırmak. Özürü olmayanlar için secdede yüzü elleri arasına almak,
9- Oturuşta elleri dizlere koymak; "Et-tehıyyatü"yü içinden okumak; son oturuşlarda "Et-tehiyyatü"yü okuduktan sonra "Allahümme salli" ve "Allahümme barik" duâları ile diğer duâları okumak,
10- Selam verirken önce sağa, sonra sola başı çevirerek "Es-selamü aleyküm ve rahmetullah" demek,
Namazda; ayakta (kıyam) iken secde yerine, eğilişte (rükû) ayaklara, otururken (tahiyyât) kucağa ve selamda omuz başlarına bakmak sevabdır.
Namazda mekruh olan haller
Namaz kılarken yapılması mekruh olan, yani yapılması hoş görülmeyen şeylerin başlıcaları şunlardır:
1- Farz namaz kılarken özürsüz olarak bir yere dayanmak,
2- Namazda sağa sola meyletmek
3- Güzel kokulu bir şeyi koklamak
4- Kıyamda sağ eli sol el üzerine, ellerini rükuda iken dizi üzerine, otururken de uylukları üzerine koymamak
5- Secdeye giderken dizleri yere koymadan elleri koymak, secdeden kalkarken de dizleri ellerden evvel kaldırmak,
6- Özürsüz olarak bağdaş kurup veya dizleri dikip oturmak,
7- Rüku ve secdeleri acele yapmak,
8- Esnemek, gerinmek ve el ile ağızı kapatmak,
9- Gözleri kapamak, sağa, sola ve yukarıya bakmak,
10- Parmakları çıtlatmak,
11- Rükuda başı yukarı kaldırmak veya aşağı eğmek,
12- Cemaatle namaz kılarken, imamdan önce rükuya ve secdeye gitmek, imamdan önce rükudan veya secdeden başı kaldırmak,
13- Yanmakta olan sobaya, ocağa, ateş dolu mangala karşı namaz kılmak,
14- Bir insanın yüzüne karşı namaz kılmak,
15- Sıkıştığı halde namaz kılmak,
16- Erkeklerin başı açık namaz kılması,
17- Üzerinde canlı resim bulunan elbise ile namaz kılmak veya üzerinde canlı resim bulunan bir şeye karşı secde etmek,
18- Kaşınmak, terleri silmek, elbise ile oynamak,
19- "Fatiha"dan sonra okunan surelerin arasında bir sure bırakmak,
20- İkinci rekatta ilk rekatta okunan sure veya ayetin üstündeki sure veya ayeti okumak,
21- Camide ön safta açık yer varken arka tarafta namaza durmak,
22- Ezberinde başka bir sure olduğu halde, iki rekatta da aynı sureyi okumak,
23- Kıraatın bir kısmını rükuda tamamlamak,
24- Secdede el ve ayak parmaklarını kıbleden başka tarafa çevirmek, veya yerinden kaldırıp başka tarafa koymak.
Namazı bozan şeyler:
1- Namazda konuşmak
2- Namazda bir şey yemek veya içmek (ağız içinde kalan ve nohut büyüklüğünde olan bir şey yutulursa namaz bozulur).
3- Namaz kılan kimsenin kendisinin işiteceği kadar gülmesi
4- Göğüsü kıbleden başka tarafa çevirmek,
5- Namazda iken başkasına selam vermek veya verilen selamı almak
6- Namaz kılarken bir iş yapmaya çalışmak,
7- Bir şeyi üflemek,
8- Teyemmüm etmiş bir kimsenin namazda iken suyu görmesi,
9- Sabah namazını kılarken güneşin doğması
10- Anlamı bozacak şekilde ayeti yanlış okumak,
11- Erkek ile kadının namazda yan yana durması,
12- İmama uyan bir kimsenin, bir rüknu imamdan önce yapması,
13- Namazda örtünmesi gereken yerlerin açılması,
14- Bayılmak,
15- Kendi isteğiyle veya başka bir tesirle namazda abdestin bozulması
SEHİV SECDESİ
Sehiv secdesi; "yanılma ve unutma secdesi" demektir. Vacibin unutularak terkedilmesinde ve farzın tehirinde lazım gelir. Vacibin unutularak terki, yerini değiştirerek önce veya sonraya bırakarak, noksan veya fazla yapmakla olur. Farzın geciktirilmesi de sehiv secdesini icab ettirir. Bu hallerden birisi olduğunda namaza devam edilir. Son oturuşta "et-tehıyyatü" okunur, cemaatla kılınıyorsa, imam yalnız sağ tarafına selam verir. İki defa secde yaptıktan sonra oturulur, "et-tehıyyatü, salli, barik, rabbena" duaları okunup iki tarafa selam verilerek namaz bitirilir. Yalnız başına kılan kimse sehiv secdesini yapmadan önce iki tarafına da selam verir. Namazda birkaç defa yanılma olursa, hepsi için yalnız bir sehiv secdesi yapılır. Kılınan namaz farz olsun, vacib veya sünnet olsun, sehiv secdesi gerektiğinde bu secdenin yapılması icab eder. Selam verdikten sonra yanıldığını anlayan kimse, yönünü kıbleden çevirmemiş ve konuşmamışsa, hemen sehiv secdesini yapar. Yönünü kıbleden çevirmiş ve konuşmuşsa, sehiv secdesi yapmaz. Sehiv secdesi yapamayan kimsenin de namazı tamdır.
TİLAVET SECDESİ (OKUMA SECDESİ)
Namazda secde ayetlerinden biri okunduğu veya ehil bir okuyandan işitildiği vakit hem okuyana, hem de işitene secde etmek vacibdir. Secde edenin hadesten ve pislikten uzak olması lazımdır.
Rüknü: Secde ayetini okuyan veya işiten kimsenin bir defa secde etmesi yani alnını yere koymasıdır.
Kur'an-ı Kerim'in ondört sûresinde secde ayeti vardır. Onlardan birini okuyan veya işitene secde etmek vacibdir. Bu secde âyetleri üç kısımdır.
1- Açıktan açığa secde ile emreden âyetler,
2- Kafirlerin Cenab-ı Hakk'a secde etmekten yüz çevirmelerini ifade eden ayetler,
3- Peygamberlerin secde ile vuku' bulan emre uyduklarını gösteren ayetler.
Secde âyetini okuyan veya işiten bir kimse ayağa kalkar. Tilavet secdesi niyeti ile "Allahu Ekber" diyerek secdeye gidip secdede üç defa "Sübhâne Rabbiye'l-a'la" dedikten sonra "Allahu ekber" diyerek doğrulur. Bunda tekbir ve tesbih sünnettir. Tilavet secdesi, sehiv secdesi gibi iki olmayıp birdir. Teşehhüd ve selam da yoktur. Oturan bir kişi ayağa kalkarak ondan sonra secde etmek müstehabdır. Üzerinde birkaç secde toplanmış olan kimse her secde için ayağa kalkar. Kalkar iken; "Gufrâneke Rabbenâ ve ileyke'l-masîr" denilmesi müstehabdır.
ORUÇ
İkinci fecirden başlayarak güneşin batmasına kadar yemekten, içmekten, karı-koca münasebetinden uzak kalmak" demektir.
Oruç; İslâm'ın beş şartından biridir. "Ey iman edenler sizden öncekilere oruç farz kılındığı gibi, günahlardan korunasınız diye size de farz kılındı" (Bakara suresi, ayet: 183) ayeti orucun farz olduğunun delîlidir.
Oruçla ilgili olarak, Peygamberimiz (s.a.v.) "Ramazan geldiğinde Cennet kapıları açılır. Cehennem kapıları kapanır, şeytanlar da bağlanır" buyurmaktadır.
Oruç Medine'de hicretin ikinci yılı farz kılınmıştır. Bir çok maddi ve manevi faydaları vardır.
Oruç, diğer ibadetler gibi; müslüman, akıllı ve ergenlik çağına gelmiş olanlara farzdır. Müslüman olmayanlar, akıl hastaları ve ergenlik çağına gelmemiş çocuklara farz değildir. Yolcu ve hasta olanlara da oruç farzdır. Yolcu ve hastalar tutabildikleri gibi, sonraya bırakıp kaza da edebilirler. Emzikli kadınlar sıhhatlerine veya çocuklarına zarar geleceğinden korkarlarsa, daha sonra tutabilirler. Lohusa ve adet gören kadınlar bu halleri süresince oruç tutamazlar, sonra kaza ederler.
Oruç çeşitleri:
1- Farz oruç: Ramazan orucunun vaktinde tutulması, yine vaktinde tutulamayan bu orucun kazası, özürsüz bozulduğunda keffareti farzdır.
2- Vacib Oruç: Adak orucu, bozulan nafile orucun kazası da vacibtir. "Şu işim şöyle olursa şu kadar oruç tutacağım" demek bir adaktır. İşi, söylediği gibi olduğu zaman orucu tutması vacibtir.
3- Sünnet oruç: Muharrem ayının dokuzuncu, onuncu veya onuncu, onbirinci günleri oruç tutmak sünnettir.
4- Mendub oruç: Zilhicce'nin dokuzuncu günü, ile pazartesi ve perşembe günleri, her ayın onüç, ondört, onbeşinci günleri ve Ramazandan sonra gelen Şevval ayında altı gün oruç tutmak mendubdur. Ramazan dışında bir gün yeyip, bir gün tutulması da mendubdur.
5- Mekruh oruç: Muharremin yalnız dokuzuncu yahut onuncu (nevruz) günü oruç tutmak, cuma ve cumartesi gibi yalnız bir günü tayin edip o günde tutmak mekruhtur. Kocasının izni olmadan, hanımın nafile oruç tutması da mekruhtur.
6- Haram oruç: Ramazan bayramının birinci, Kurban bayramının dört gününde oruç tutmak haramdır.
Orucu bozan şeyler
Uyku halinde bir şey yemek, içmek. Unutarak yiyen birisine hatırlatıldığı halde yemeye devam etmesi. Hata sonucu yemek, içmek (abdest suyunun boğaza kaçması gibi). Kanla karışık tükrüğü yutmak (tükrüğün yarısı veya daha fazlası kan olursa). Göz yaşı ve yüz teri fazla miktarda olup tuzluluğunu hissedilecek kadar yutmak. Dişler arasında kalan yiyecek fazla miktarda ise, dışarıdan alınan susam tanesi veya buğday tanesi kadar olursa bu yutulduğu zaman. İsteyerek getirilen kusmuk ağız dolusu olduğu zaman. Kulağa ve buruna damlatılan ilaç ve yağ orucu bozar.
Orucu bozmayan şeyler
Unutarak yemek, içmek. Uyurken ihtilam olmak. Ağıza gelen balgamı yutmak. İstemeyerek kusmak. Bıyık yağlamak, sürme çekmek. Dişler arasında sahurdan kalan nohut tanesinden küçük bir şeyi yutmak. Boğaza toz ve sinek kaçması. Kan aldırmak. Ağıza alınan ilacın tadının boğaza kadar varması. Denizde veya başka bir suda kulağa su kaçması orucu bozmaz.
Kazayı gerektiren haller
Kaza: Tutulmayan orucun sayısınca daha sonra tutmaya denir. Ramazanda kaza orucu tutulamaz.
Şu haller kazayı gerektirir.
Sade un, çiğ pirinç, içinde yağ ve şeker olmayan hamur yemek. Ham cevizi, kiraz ve zeytin vb. çekirdeğini yutmak. Kağıt, pamuk, toprak gibi yenilmesi alışkanlık haline gelmemiş bir şeyi yemek. Ağıza giren yağmur, kar tanelerini istemeyerek yutmak. Kendi isteğiyle kusmak. Unutarak yedikten sonra bozuldu zannıyla devam etmek. Burun, kulak ve boğaza bir şey akıtmak. Birisinin zorlaması ve baskı ile oruç bozmak. Sahurdan dişler arasında kalan nohut tanesi büyüklüğünde bir şeyi yemek. Güneş battı sanarak orucu bozmak. Sabah olduğu halde şüpheye düşerek sahur yemeği yemek orucun kaza edilmesini gerektirir.
Keffareti gerektiren haller
Keffaret; başlanmış Ramazan orucunu keffareti icab ettirecek bir şekilde bozan kimsenin, Ramazan dışında peşpeşe hiç ara vermeden iki ay oruç tutmasıdır. Keffaret yalnız Ramazan orucunun bozulması neticesinde gereklidir, diğer oruçların bozulmasında gerekmez. Keffaret orucunun hepsinin peşpeşe olması şarttır. Herhangi bir sebeple bir gün bile ara verse baştan başlaması gerekir. Önceki tutulan oruçlar nafile oruç olur, keffâret orucu olmaz. Keffaret orucunu tutamayacak durumda olanlar altmış fakiri sabahlı, akşamlı doyururlar, yahut doyuracak parayı verirler. Aynı Ramazan ayı içerisinde bir kaç defa keffaret tutulması icab edecek oruç bozulursa bir keffaret yeterlidir. Altmış gün keffâretin üzerine, bozulan oruç veya oruçlar ilâve edilir.
Keffareti (altmış bir gün tutmayı) gerektiren haller
Bile bile yiyip içmek. Bilerek cinsi yakınlıkta bulunmak. Alışkanlık haline gelmiş kil, toprak vs. şeyleri yemek. Çiğ et, pastırma vb. yemek. Sigara içmek, enfiye çekmek. Dışarıdan susam veya buğday tanesi gibi şeyleri bilerek yemek. Kan aldırmak, dişlerini fırçalamak ve sürme çekmek gibi orucu bozmayan şeyleri yaptıktan sonra, bunların orucu bozmadığını bildiği halde, orucu bozan şeylerden birini yapmak. Az miktarda tuz yemek.
Oruçluya mekruh olan haller
Bir şeyin tadına veya yemeğin tuzuna bakmak. Gereksiz bir şey çiğnemek. Önce çiğnenmiş beyaz, çiğnendikçe eksilmeyen sakızı çiğnemek. Tükrüğü ağzında biriktirip yutmak. Abdest alırken ağıza, buruna suyu fazla çekmek. Oruçlu kimsenin cünüp olarak sabahlaması. Zayıf düşürecek zor iş yapmak veya fazla kan aldırmak.
Oruç bozmayı mübah kılan haller
Hastalık: Hasta kimse oruç tuttuğunda hastalığının uzayacağı veya artacağından korkarsa oruç tutmayabilir, başlamış olduğu orucu bozabilir. Tutmadığı oruçları sonra "kaza" eder.
Yolculuk: Doksan kilometrelik bir yolculuğa çıkan kimse oruca niyet etmeyebilir. Gücü yeten kimsenin yolculuk halinde oruç tutması daha iyidir.
Mecburiyet: Tehdit altında kalanlar oruç tutmayabilirler veya başlamış oldukları orucu açabilirler.
Gebe veya emzikli olmak: Kendi veya çocuğuna bir zarar geleceğinden korkan bir kadın oruç tutmayabilir. Tutamadığı oruçları güne gün kaza eder.
Açlığa ve susuzluğa dayanamamak: Açlık ve susuzluk sebebiyle aklının bozulmasından korkan kişi oruç tutmayabilir.
Düşmanla savaş: Düşmana karşı kuvvetli olmak için mücahid oruç tutmayabilir.
Düşkünlük ve ihtiyarlık: Yaşlanmış, oruca dayanacak güçleri kalmamış ihtiyarlar oruç tutmayabilirler. Tutamadıkları oruçlar için fidye verirler.
Ziyafete çağrılmak: Ancak nafile oruçlar ziyafet için bozulabilir. Farz ve vacib oruçlar ziyafet sebebiyle bozulamaz.
Orucun fidyesi
Kurtuluşu mümkün görülmeyen bir hastalığa tutulmuş, aşırı derecede zayıf veya yaşlılığı sebebiyle oruç tutamayan kimseler farz ve vacib oruçlarından her bir günü için bir fidye verirler. Bir fidye bir fıtır sadakasıdır. Fidyelerin hepsi bir fakire verilebileceği gibi ayrı ayrı fakirlere de verilebilir. İstenirse fidye yerine oruç tutulamayan gün sayısınca bir fakir sabah, akşam doyurulur. Buna da gücü yetmeyenler Allah'dan afv ve mağfiret diler.
Allahu Teala Kur'an-ı Kerim'de; ".. İhtiyarlık veya şifa umudu kalmamış hastalık gibi devamlı mazereti olup da oruç tutmaya güçleri yetmeyenlere fidye gerekir. Fidye, bir fakir doyumu miktardır..." (Bakara suresi, ayet: 184) buyurmaktadır.
ZEKAT
"Temizlik, bereket, artmak" anlamları taşıyan zekât; "bir malın belirli bir miktarını, bir yıl (kâmerî =ay hesabı ile) sonra Kur'an'da belirtilen yerlere Allah rızası için tamamen vermek" demektir.
Hicretin ikinci yılında oruçtan evvel farz kılınmıştır. Kur'an-ı Kerim'de değişik isimler altında otuzyedi yerde geçmektedir. "Namazı kılın, zekatı hakkıyla verin, rüku edenlerle beraber rüku edin" (Bakara suresi, ayet: 43) ayetiyle farz kılınmıştır.
Zekâtın verileceği yerler;
"Sadakalar (zekâtlar) Allah'dan bir farz olarak ancak, yoksullara, düşkünlere, (zekat toplayan) memurlara, gönülleri İslâm'a ısındırılacak olanlara, (esirlik ve kölelikden kurtulmak isteyen esir ve) kölelere, (borcuna karşılık malı olmayan) borçlulara, Allah yolunda çalışıp Cihad edenlere (harçlıksız kalmış) yolcuya mahsusdur. Allah alîm ve hakîmdir" (Tevbe Suresi âyet 60) ayetiyle bildirilmiştir.
Zekat malı bir ibadettir. Nisab miktarı mala sahip olan zengin müslümanlara farzdır.
Zekat hakkında Kur'an-ı Kerim'de bir çok ayetler olduğu gibi zekatın önemini belirten Peygamberimizin de muhtelif hadisleri vardır. Allahu Teala; "Ey Habibim! Servet sahiplerinin mallarından zekat al, bu onların mallarını temizler ve vicdanlarını arıtır" (Tevbe suresi, ayet: 103) buyurulmuştur. Bir hadisde ise Peygamberimiz (s.a.v.) "Mallarınızı zekat ile koruyunuz, hastalıklarınızı sadaka ile iyileştiriniz, bela dalgalarını dua ve niyaz ile karşılayınız" buyurmuştur.
Kur'an'da takva sahiplerinin özellikleri arasında zekat vermek de sayılmaktadır. Kişinin cimrilik ve cömertliğinin en belirgin özelliği zekat ve sadakadır.
Zekatın Faydaları
Zekattan toplanacak gelirler, ülkedeki fakir ve düşkün kimselerin ihtiyaçlarını tamamen karşılayabilir. Fakirler zenginleşip bir iş sahibi olurlar. Sonra toplumun ihtiyacı olan sahalara harcamalarda bulunarak toplumun ihtiyacı olan ilmî, fikrî vs. her konuda eksiklikler giderilip dünya çapında başarılar elde edilir.
Zekat, insanı maddeye tapmaktan ve paranın esiri olmaktan kurtarır, ihtiras zincirini kırar, kalbin katılaşmasını önler, insanı müşfik yapar. Zekat, insanı fazla mal biriktirip onun esiri olmakdan kurtararak artan kısmını toplum hizmetine sunma üstünlüğüne eriştirir, ruh ile beden arasında bir denge kurar. Zekat, Allah'a karşı malın bir şükrü olup, malı ve mal sahibini manevi kirlerden temizler, mal sahibini hürriyete kavuşturur, rahat bir hayat geçirmesini sağlar, zenginin şahsiyetini geliştirir, yatırıma teşvik eder, onun cemiyetteki itibarını yükseltir. Zekat, mala bereket kazandırarak çoğalmasını temin eder, malın stok edilmesini önler. Zekat, kalpteki dünya sevgisine karşı etkili bir ilaçtır. Müslümanı mal fitnesinden koruyarak cemiyetteki dengesizlikleri kökünden kazır. Zekat, müslümanı mâlî disipline sokar ve sorumsuz yaşamasını önler. Zekat, insana ekonomik yönden güçlü olmanın önemini tanıtır. Alıcısını ihtiyaç esiri olmaktan kurtarır. Fakirleri çalışmaya teşvik eder. İddia edildiği gibi fakirleri her zaman bedavadan geçindirmek maksadını taşımaz, bilakis her sene zekat alan fakirleri çalışmaya, başkasına el açma zilletinden kurtulmaya teşvik eder. Zekat, fakirlerin, mal ve servet sahiplerine karşı körüklenen kıskançlık duygularını yok eder. Fakirin cemiyetteki itibarını yükseltir, kendisinin felaketli anlarda terk edilmiş kalmayacağını, kolundan tutacak kişilerin bulunacağını bilerek ona yüksek bir kişilik kazandırır, topluma daha da yaklaşır, kendi toplumunu daima sever, mülkiyette bir kuvvet dengesi meydana getirir. Zekat, sosyal güvenlik ve sosyal sigortadır. Toplumun ruhi ve manevi değerlerini takviye eder. Zekat, sınıf kavgalarını yok eder. Toplumdaki fertlerin birbirine karşılıklı sevgi, saygı ile bağlanmasını sağlar. Zekat, yatırıma zemin hazırlayıp, kalkınmanın çok önemli bir unsurudur.
Fertler arasındaki sevgi ve saygı bağlarını kuvvetlendiren zekât toplumun birliğini sağlar. Bunların tabi sonucu olarak kişilerin kalplerinde yakınlık olur ve toplum huzuru gerçekleşir. Zenginle fakir arasındaki kin ve nefret uçurumunu ortadan kaldırarak yerini sevgi ve dostluğa bırakır. Malının zekatını veren kimse başkalarının malına göz dikip haram yoldan mal kazanmaya yönelmez. Zekatın tam verildiği toplumlarda açlık, dilencilik gibi sosyal ızdıraplar azalır, çoğunlukla açlık ve yoksulluğun sebep olduğu hırsızlık olayları en aza indirilmiş olur. Zekatı alan da Allah için aldığından, veren de Allah için verdiğinden toplumda dine ve maneviyata karşı sevgi artar. Zekatın layık olan kişilere verilmesiyle fakir kimselerin iş sahibi olması, ilmin yayılması sağlanmış olur. Borçlular borcundan kurtulur, yolda kalmışların ihtiyaçları giderilir. Toplum içinde paranın tedavülü (kişiler arasında el değiştirmesi) gerçekleşir, yatırımlar ve iş sahalarının açılması sağlanmış ve böylece piyasadaki durgunluk da önlenmiş olur.
Zekat çeşitleri
Öşür (arazilerin zekatıdır), sığır, koyun ve develerin vd. zekatı, ticaret mallarının zekâtı, paraların zekatı, madenlerin zekatı, fıtır sadakası (nefislerin zekatıdır, vacibtir).
Farz olmasının şartları
1- Zekat verecek kimsenin müslüman, akıllı, ergenlik çağına gelmiş ve hür olması lazımdır.
2- Temel ihtiyaç ve borcundan başka nisab miktarı mala sahip olmalıdır.
3- Eldeki mal hükmen ve hakikaten artıcı olmalıdır.
4- Zekatı verilecek mal üzerinden bir kameri yıl (354 gün) geçmelidir.
5- Zekatı verilecek malın kişinin tam mülkiyetinde olması gereklidir.
Sıhhatinin şartı:
Niyet
Zekat verilirken, kalben niyet edilmelidir. Dil ile söylemek şart değildir. Bir mal, fakire niyetsiz olarak verildiği takdirde henüz mal fakirin elinde ise zekata niyet edilmesi caizdir. Fakat elinden çıkmış ise niyet edilmesi yeterli olmaz. Zekâtın niyet edilerek yeniden verilmesi gerekir.
Zekât verilmesi gereken mallar ve miktarı
Nisab, koyun ve keçide kırk, sığır ve mandada otuz, devede ise beştir. Altın için nisab 81 gram, gümüş için ise nisab 561 gramdır. Altın ve gümüş için nisab sabit ise de hayvanlarla ilgili nisab ve verilecek zekat miktarı sayı arttıkça değişir.
Bu ölçülerden az olan mallar için zekat vermek farz değildir. Her çeşit ticaret malları zekata tabidir. Sene başı ve sene sonu itibarı ile gümüş ve altının nisab miktarının değerine eşit olan ticaret malına zekat düşer, sahibi ticaret malının zekatını altın ve gümüş üzerinden istediğinden hesap edip verebilir. Ellerindeki paralar da ticaret mallarına eklenir. Tahvil ve senetler para gibidir. Arazilerin zekatı öşürdür.
Zekat kimlere verilir
Zekatın verileceği yerler Tevbe Suresi'nin 60. ayetinde açık olarak gösterilmektedir.
Bunlar:
1- Fakirler: Dinen zengin olmayanlar yani nisab miktarı mala sahip olmayanlar, böyle kimselerin iş ve güçleri olsa da zekat alabilirler.
2- Düşkünler: Günlük yiyeceği olmayanlar, aşırı fakirler.
3- Amiller: Zekat toplamakla görevli memurlar, zamanımızda böyle bir memuriyet yoktur.
4- Müellefe-i kulub: Kalbi İslâm'a ısındırılacak kimselerdir.
5- Köleler: Kölelikten kurtulacak kimselere zekat verilir, köle satın alıp hürriyetine kavuşturulabilir.
6- Borçlular: Borçlu veya borcu malından fazla kimselere zekat verilebilir.
7- Allah yolunda savaşa katılmak isteyen: Silah temin etmek veya ihtiyaçlarını karşılamak için zekat verilebilir.
8- Yolda kalmışlara: Memleketinde zengin bile olsa parası biten yolculara verilebilir. Zengin olup yolda kalan kimselerin zekat almayıp borç almaları daha iyidir.
Zekât verirken gözetilecek sıra
Önce kardeşlere, kardeş çocuklarına, amcaya, halaya, dayıya, teyzeye, diğer akraba ve komşulara, sonra mahallesinde ve oturduğu memleketdeki fakirlere verilir. Aldığı zekât parasını günah yolunda harcayacak ve israf edecek kimseler yerine, gerçek ihtiyaçları için harcayan fakirlere vermek daha iyidir.
Zekât kimlere verilmez
Ana, baba, nine, dede, oğula, oğlunun çocuklarına, kızına, kızının çocuklarına ve bundan doğan çocuklara, zenginlere, müslüman olmayanlara, karı-koca.
Zekatı geciktirmek: Kendisine zekat farz olup senesi dolduktan sonra vaktinde zekatını ödemeyen bir müslüman, bir emri ihmal ettiği ve fakirlerin hakkını elinde tuttuğu için dini yönden günahkardır. İbn-i Mes'ud (r.a.) buyuruyor ki: "Zekatı terk eden kişi müslüman değildir." Yani böyle kimseler, İslâm hâkimiyetini kabul etmeyen gayr-i müslimler gibidir.
Zekat ve fıtra dışındaki sadakalar
Böyle sadakalara "nafile sadakalar" denir. Nafileye, mendub, müstehab ismi de verilir.
Dinimiz toplumun faydasına olan her şeyi sadaka olarak kabul etmiştir. Cami, köprü, çeşme yaptırmaktan, yoldaki bir taşı, bir dikeni kaldırmak, hoş sözle, güler yüzle insanların gönlünü almak ve akla gelen her türlü iyilik sadakadır. Toplumun çıkarlarına hizmet eden eserler yapmaya "sadaka-ı cariye" denir. Bunlar ayakta durduğu sürece sahiplerinin defterlerine hayır yazılacağını Peygamberimiz (s.a.v.) haber vermiştir.
Kur'an'da sadakanın çoğulu olarak "sadakat" kelimesi geçmektedir ki, bu da zekat ve fıtra dahil bütün sadaka çeşitlerini içine almaktadır.
FITIR SADAKASI (FİTRE)
Sadaka-i fıtır; "Ramazan bayramını geçirmemek üzere verilecek bir sadaka olup vacibdir". Vacib olmasının vakti de bayram günü sabahıdır. O günden evvel ölen veya Ramazan içinde zengin iken o gün fakir düşen kimseye sadaka-i fıtır vacib olmaz. Bayram gecesi güneş doğmazdan evvel doğan çocuğun fıtrasını vermek vacib olur.
Mükellefin kendi nefsiyle, tam velayeti altında bulunan kimselerin fitresini vermesi gerekir. Bayram namazının vaktinden evvel borcundan ve asli ihtiyacından başka, ticaret malı olsun veya olmasın, nisab miktarı mala veya onun kıymetlerine sahib olan bir adama kendisi için, baliğ olmayan malsız çocuklar için, hizmetinde bulunanlar için sadaka-i fıtır vermek vacibdir. Zevcesinin ve akil baliğ olan çocuklarının fıtralarını vermesi vacib değildir. Yanında bulunan büyük çocuğu ile hanımının fıtralarını kendilerine sormadan verirse caiz olur. Anası ve babası için vermesi de vacib değildir, verirse câiz olur. Malı olan küçük çocuğun fıtrası çocuğun kendi malından verilir.
Hür ve nisaba sahip olan her müslümana; bir özrü sebebiyle oruç tutamamış bile olsa, fıtra vacibdir.
Sadaka-i fıtr, bayram sabahından evvel ve sonra her ne zaman verilirse sahîh ve eda olur. Sadaka-i fıtrın kazası yoktur. Ancak müstehab olan vakit, bayram namazına çıkılmadan ve hatta bayramdan bir iki gün evvel verilmesidir. Sadaka-i fıtr, zekat gibi değildir. Akil ve bâliğ olmayan çocuklarla, deli, bunak da sadaka-i fıtr ile mükelleftir. Velileri veya vâsîleri onların malından verir. Farz olan zekat, malın zekatıdır. Sadaka-i fıtır ise baş zekatıdır. Bunun içindir ki, sadaka-i fıtrda nisabın büyüyücü olması, yıllanması ve ticaret malı olması şart değildir. Bayram sabahı nisaba malik olana da vacibdir. Oturacağı evinden fazla evi olan bir kişiye, ev ticaret için olmasa da, fıtra vacib olur. Hatta oturduğu evde ihtiyacından fazla odalar olup da onların kıymeti (200) dirhem gümüş değerinde olsa, yine sadaka-i fıtr vacib olur.
Sadaka-i fıtrın rüknü, onu ehline vermektir. Zekat kimlere verilirse sadaka-i fıtr da onlara verilir. Bir sadaka-i fıtr yalnız bir fakire verilir. Bir fıtra iki fakire ayrılmaz. Sadaka-i fıtr niyetle verilir. Fakire verirken sadaka-i fıtr olduğunu belirtmek lazım değildir.
Sadaka-i fıtrı kimler verir:
Zengin (nisaba malik) olan hür müslüman, zengin olan çocuk, zengin olan deli veya bunak, oruç tutamayan düşkün ihtiyarlar (bunlar oruç için verecekleri fidyeden başka sadaka-i fıtır da vermeleri, üzerlerine vacibdir). Nisaba malik kimse tarafından verilmek üzere malı olmayan küçük çocuk ile hizmetinde bulunanlar.
Hali vakti yerinde olan her müslüman, gerçek fakir olanlara, Ramazan-ı şerîfde fıtrasını vermeli, fakirleri sevindirmelidir. Bu şekilde hem borcunu ödemiş, hem de ahiretde sevap kazanmış, azabdan kurtulmuş olur. Çünkü sadaka-i fıtrı vermek, orucun kabulüne, dünya ve ahiret kurtuluşuna, sekerat-ı mevtden (ölüm sarhoşluğundan) ve kabir azabından kurtulmaya sebep olur.
HAC
"Ziyaret etmek, kast etmek" anlamına gelen hac ihrama girip zamanında Arafat'ta vakfe (durmak) ve Kabe'yi ziyaret etmek"tir.
Haccın Farziyeti ve Hükümleri
İslâm'ın şartlarının sonuncusudur. Farz olduğu kitap, sünnet, İslâm alimlerinin icmalarıyla (görüş birliği) sabittir. Kur'an-ı Kerim'de "Hacca gidip gelmeye gücü yetenlere Allah için Kabe'yi ziyaret etmek farzdır" (Ali İmran suresi, ayet: 97), buyurulur. Resulullah (s.a.v.) "Ey insanlar. Allahu Teâlâ size haccı farz kıldı, haccediniz" buyurmuştur.
Hac gücü yetenlere farzdır. Peygamberimizin son yıllarında farz kılınmıştır.
Hac hem mali hem bedeni bir ibadettir. Bir çok dini ve dünyevi faydaları vardır. İslâmın son gayesini temsil eder. Oruçla kötü arzulardan kurtulan, zekatla fedakarlık duyguları gelişen, namazla ruhen yükselen mü'min ancak bu halleri kazandıktan sonra Allah'a layık bir kul olabileceği için hac ile de kendisini Allah'a arz ve takdim eder. İçinde, şeytan taşlaması, Arafat'da toplanması, kurban kesmesi, kendine helal olan şeyleri haram kılmasıyla bir çok hikmetleri vardır.
Haccın Farzları
1- İhram: Helal olan şeyleri kendine haram kılmaktır. Aynı zamanda hacıların giydiği dikişsiz elbiseye, büründükleri iki havluya "ihram" denilir.
2- Arafat'da vakfe: Mekke yakınında bulunan Arafat dağında Zilhicce ayının dokuzuncu (arefe) günü zeval vaktinden Kurban bayramının birinci günü fecrin doğuşuna kadar olan zaman içinde bir süre durmaktır.
3- Kabe'yi tavaf: Arafat'da vakfeden sonra bayramın birinci günü başlayıp ömrünün sonuna kadar bir süre içinde Kabe'yi ziyaret etmektir.
Hac Kimlere Farzdır:
1- Müslüman olmak,
2- Akıllı ve ergenlik çağına gelmiş olmak,
3- Hür (serbest) olmak,
4- Haccın farz olduğunu bilmek,
5- Haccı yerine getirecek kadar vakit bulmak,
6- Kendisinin yol ihtiyacını karşıladığı gibi hacca gidip gelinceye kadar ailesinin de nafakasını temin etmek.
Haccın edâsının şartları
1- Vücudca sağlıklı olmak; kör, kötürüm, hac yolculuğuna dayanamayacak derecede hasta ve yaşlı olmamak.
2- Hacca gitmesine engel bulunmamak (hapisde olmak gibi).
3- Yol güvenliğinin bulunması.
4- Kadının yanında kocası veya evlenmesi câiz olmayan bir mahreminin bulunması,
5- Kocası ölmüş veya boşanmış bir kadının iddet süresinin bitmiş olması.
Haccın Vacipleri
1- İhrama Mikat'da girmek,
2- İhramlıya yasak olan şeyleri terk etmek
3- Arafat'da güneş batıncaya kadar durmak,
4- Bayram sabahı tan yerinin ağarmasından güneş doğuncaya kadarki süre içinde Müzdelife'de bir miktar durmak,
5- Mina'da şeytan taşlamak,
6- Temettu' ve Kıran Haccı yapanların kurban kesmesi,
7- Dört şavtı farz olan ziyaret tavafını yediye tamamlamak,
8- Ziyaret tavafını Kurban Bayramı günlerinde yapmak,
9- Memleketine dönerken veda tavafı yapmak,
10- Tavaf sırasında abdestli ve avret yerleri kapalı olmak,
11- Tavafda Hacerü'l Esved yönünden başlamak, Kabeyi sola alarak tavaf etmek ve bunu yürüyerek yapmak,
12- Her tavaftan sonra iki rekat namaz kılmak,
13- Tavafı, hatimin dışından yapmak,
14- Safa ile Merve arasında yedi defa sa'y etmek (gidip gelmek),
15- Sa'y'e Safa'dan başlamak, özürü olmayanların Sa'y'ı yürüyerek yapmaları,
16- Mina'da taşlar atıldıktan sonra Mekke'nin Harem'inde, Kurban Bayramının ilk üç gününde saçlarını tıraş etmek.
Haccın Çeşitleri
A- Hüküm Yönüyle Hac Üç Kısımdır:
1- Farz olan hac: Şartlarını taşıyanların ömründe bir defa Hac yapmaları farzdır.
2- Vacip Olan Hac: Adanan veya başlanmışken bozulan nafile bir haccın yerine getirilmesi vacibdir.
3- Nafile Olan Hac: Mükellef olmayanların, farz haccı yerine getirmiş kimselerin yaptıkları haclar nafiledir.
B- Yapılış Yönüyle Hac Üçe Ayrılır:
1- İfrad Haccı, 2- Temettu Haccı, 3- Kıran Haccı.
Haccın Yapılışı
Hac yapmak isteyen, helalinden kazandığı parayla borçlarını öder, kazaya kalmış ibadeti varsa tamamlamaya çalışır. Tevbe, istiğfar ve iki rekat namazdan sonra niyet edip, eş dost ve aile fertleriyle helallaşır.
Mikat yerinde yıkanır, gerekli temizliğini yapar ve ihrama girer. İki rekat namaz kılar, "Ya Rabbi ben haccetmek istiyorum onu bana kolay kıl ve onu benden kabul et" diye dua eder. Sonra telbiyede bulunur, zaman zaman telbiyeye devam eder. Mekke'ye varacağı zaman yıkanır veya abdest alır. Dua yaparak kudum tavafını (varış tavafını) yapar. Sonra Safa ile Merve arasında yedi defa sa'y eder.
Zilhicce ayının sekizinci günü sabah namazını Mekke'de kılıp Mina'ya çıkar. Arefe (zilhiccenin sekizinci günü) günü sabahleyin Arafat'a hareket eder. Güneş batıncaya kadar Arafat'da vakfeyi yerine getirmek için durur. Akşam namazını Müzdelife'de yatsıyla beraber kılar. Geceyi Müzdelife'de geçirir.
Bayramın birinci günü Cemre-i Akabe'ye yedi taş atar. Dilerse kurbanını bu gün kesebilir. Telbiyeye de son verir. Tıraş olur, eşiyle yakınlıktan başka her şey helal olur. Kabe'ye gelerek ziyaret tavafını yapar. Bayramın ikinci, üçüncü ve dördüncü günleri olmak üzere üç gün Mina'da bulunur. Cemre-i ula, Cemre-i vusta, Cemre-i akabe sırasını gözeterek herbirine ayrı ayrı yedişer taş atar. Eğer memleketine dönecekse veda tavafını yapar, iki rekat namaz kılar, zemzem suyundan içer isterse Peygamberimizin kabrini ziyaret için Medine'ye gider.
İhramlıya Yasak Olan Haller
1- Dikişli elbise giymek,
2- Hanımıyla cinsi yakınlık, öpmek, okşamak,
3- Güzel koku sürünmek,
4- Av hayvanlarını avlamak veya avcıya göstermek,
5- Yeşil ağaç ve otları kesmek v
