Bir arkadaşım bir yazı göndermiş geçenlerde, bu yazı benim hiç kafa yormadığım bir konuda bir düşünce zinciri kurmamı sağladı. Konu paraydı, hiç anlamadığım ve mümkünse hiç anlamayı tercih etmediğim bir konu bu. Paranın insanları, dostlukları bozduğunu gördüğüm için belki de. Birkaç sıfırlı sayılar için değeri ölçülemeyecek şeylerin değişilebildiği birşey olabiliyor para. O yüzden uzak duruyorum paradan.
Ama elbette gerekli olduğunu yadsıyamıyorum, 1 kilo domates verip karşılığında benzin alınmıyor. Bunun farkındayım, ama bir gün isterim ki paranın olmadığı bir dünyada yaşayabilsin insanlık. Neden mi? Maymunlarla yapılan şu araştırmayı bir okuyun da sonra görüşelim.
Keith Chen, Yale Üniversitesinde ekonomi bölümünde görev yapan bir profesörmüş. Ve Keith Chen bir araştırma yapıyor. Bu araştırmada maymunlara, para kullanmayı öğretmek ve bunun sayesinde topladığı bilgileri, insanların para ile olan ilişkisine dair bilgilerle karşılaştırıp, çeşitli sonuçlar çıkarmak. Araştırma, Yale Üniversitesinin maymun laboratuarında başlıyor.
Bu laboratuarda 7 adet capuchin maymunu, bir ana ve birçok küçük deney kafesinde para kullanmayı öğreniyorlar. Para olarak, gümüş renkli, somun kullanılıyor.
Süreç gayet basit. Ana kafesten bir maymun alınıp, deney kafesine koyuluyor. Bu maymuna para adını verdikleri somun veriliyor. Maymun öncellikle bu somunu kokluyor, ağzına götürüyor. Bu aşamada bir tepsi içinde çeşitli yiyecekler getiriliyor: elma, üzüm ve jell-o (jöle şeker). Amaç, bu 7 maymunun her birinin sevdiği yiyecek türünü bulmak ve bu yiyeceği elde etmek için parayı kullanmalarını sağlamak. Deney kafesindeki maymun elmayı seçiyor.
Araştırmacılar, maymuna elmayı vermeden önce, elinden parayı alıp, maymuna yiyeceği veriyorlar.
Bu süreç haftalarca sürüyor ve maymunlar birkaç hafta sonra, ellerindeki somunun yani paranın gücünü anlamaya başlıyorlar.
Maymunlar paranın kullanımını ve araştırmacılar da en çok tercih edilen yiyeceği öğrendikten sonra, yeni bir süreç başlıyor: fiyatlandırma. Bu yeni süreçteki amaç, maymunların, biz insanlar gibi rasyonel kararlar verip vermediğini bulabilmek. Böylece araştırmacılar, birçok maymunun tercihi olan jell-o`nun fiyatını iki somun, elmanın fiyatını yarım somun ve üzümün fiyatını ise bir somun yapıyorlar. Buldukları sonuç ise gerçekten ilginç. Maymunlar, deney sırasında, biz insanlar gibi para harcama konusunda çoğu zaman rasyonel davranıyorlar. Parasını, en çok yiyecek alabileceği şekilde harcamaya başlıyorlar. Maymunlar, 1 somun verip, 2 dilim elma almayı, fiyatı 2 somun olan bir adet jell-o`ya tercih etmeye başlıyor.
Buraya kadar her şey güzel! Günlerden bir gün, yine ana kafesten, deney kafesine alınan maymun, deney kafesindeki bir tepsi içinde bulunan 12 somunu görüp, aniden çılgına dönüyor. Paraların bulunduğu tepsiyi kapıp, ana kafese fırlatıyor ve kendisini de ana kafese atıyor. Ana kafesteki bütün
maymunlar bir anda gökten para yağdığını görüp, yere düşen paraları kapışmaya başlıyorlar. Levitt, bunu yazısında maymun tarihinde gerçeklesen ilk "banka soygunu"(maymunun tepsiyi çalması) ve "hapishane kaçışı" (maymunun deney kafesinden, ana kafese kaçışı) olarak tanımlıyor.
Bütün bu kaos içinde araştırmacılar, ana kafesteki maymunlardan parayı geri almaya çalışıyor. Olay biraz yatıştığı bir anda Keith Chen, hiç görmemeyi tercih ettiğini söylediği bir olaya şahit oluyor: Erkek maymunlardan biri, dişi maymunlardan birine yaklaşıp, ona elinde bulunan somunlardan birini
veriyor ve bunun karşılığında dişi maymun, erkek maymunun seks teklifini kabul ediyor! İşin ilginç yanı bu iki maymunun "işi" bittikten sonra, dişi maymun "kazandığı" parayı araştırmacıya getirip, bununla üzüm almaya çalışıyor. Chen, bu olayı maymun tarihindeki ilk "fuhuş" olarak tanımlıyor.
Üniversitenin araştırma etik bölümü, maymunlar üzerinde yapılan para araştırmasının, maymunların yaşam koşulunu, değerlerini ve gündelik yaşamlarını tamamen değiştirdiği ve zedelediği gerekçesiyle, araştırmayı iptal edip, maymunlara para verilmesini yasaklıyor.
Demekki para kendisini kavrayan ve varlıgını anlaşılır kıldıgı her canlıda aynı etkiyi yaratıyor :up:
Alıntı sahibi ""i-rem""
(insanlar bunu o maymnunun beynine soktular), maymun yemek icmek vede cinsel iliski gibi ihtiyaclarini para karsiliginda yapma hissiyati duymus.. e maymun nerden bilsin ki deney araci.. o bir maymun..ama yinede zeki bir maymun, cünkü iki dilim elmayi jelibon'a tercih etmis (karnini doyurmak gibi dogal bir davranis)...aferin sana capuchin
aranın Gücü
